De Kamer van lokale overheden heeft een debat gehouden over de rechtstreekse verkiezing van burgemeesters. Marianne Schuurmans-Wijdeven, burgemeester van Haarlemmermeer en vicevoorzitter van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters, heeft in Straatsburg namens alle gemeenten een bijdrage geleverd.
In 2004 sprak het Congres voor lokale en regionale overheden van de Raad van Europa zich al uit over de rechtstreekse verkiezing. Het systeem wordt niet door alle lidstaten unaniem aanvaard. Vooral Nederland is geen voorstander. Burgemeesters worden hier niet door het volk gekozen, maar door de gemeenteraad voorgedragen en vervolgens bij koninklijk besluit benoemd.
Marianne Schuurmans legt namens Nederlandse gemeenten de keuze uit
Marjan Schuurmans-Wijdeven lichtte de werking van het Nederlandse systeem toe. Zij wees op het bijzondere karakter van het Nederlandse politieke systeem en benadrukte dat de manier waarop burgemeesters worden gekozen, moet worden gezien in de context van elk Europees land.
In vergelijking met andere politieke en ambtelijke instellingen worden burgemeesters in Nederland door de burgers goed beoordeeld. Juist omdat zij geen deel uitmaken van het partijpolitieke systeem. Het niet-politieke karakter van burgemeesters zorgt ervoor dat zij het algemeen belang van hun gemeente goed voor ogen houden en hiermee stabiliteit en de dialoog op lokaal niveau bevorderen.
Lidstaten zijn het eens dat elk systeem voor- en nadelen heeft
De burgemeester van Liverpool, Joanne Anderson, en de burgemeester van Mykonos, Konstantinos Koukas, legde het Engelse en het Griekse systeem van gekozen burgemeesters uit. Want ook in de werking van deze gekozen burgemeesters zit veel verschil. Allebei kennen de systemen voor- en nadelen.
Zo vertelde de burgemeester van Liverpool: ‘Hoewel de rechtstreekse verkiezing de transparantie verhoogde en burgemeesters meer legitimiteit gaf, bracht het soms potentieel machtsmisbruik met zich mee.’ En de burgemeester van Mykonos benadrukte de voordelen van een rechtstreeks door de burgers verleend mandaat aan een persoon die de gemeente als geheel vertegenwoordigt.
De opmerking van Marianne Schuurmans dat het systeem van burgemeesters hoort te passen in de nationale en lokale politieke context en daarom erg landsafhankelijk is werd vaak herhaald.
Rapport over rechtstreekse verkiezingen wordt opgesteld
De voorzitter van de Kamer van lokale overheden, Bernd Vöhringer, kondigde aan dat er een rapport over het onderwerp zal worden opgesteld. Dit rapport zal in de loop van 2024 aan de Kamer voor lokale overheden worden voorgelegd.
Meer informatie
Uitleg over de aanstellingswijze van burgemeesters in Nederland