Het cao-principeakkoord dat voor 24 maanden geldt, ligt nu bij de achterbannen van werkgevers en vakbonden. Met afspraken over het salaris, een eenmalige uitkering, een minimumsalaris van 14 euro per uur, de harmonisatie van verlof en verlofsparen. ‘De cao biedt stabiliteit, maar lost niet alles op rond de tekorten op de arbeidsmarkt’, zegt CvA-voorzitter Ton Heerts, die ook burgemeester is van Apeldoorn.

Hoe is het om als oud-voorzitter van vakbond FNV nu voorzitter van het College voor Arbeidszaken te zijn?  
‘Soms verandert je werk. Je denkwijze en persoonlijkheid hoeven dan niet te veranderen. Deze nieuwe functie vormt voor mij geen probleem. Integendeel, als je meerdere werelden kent, kun je je daar ook in verplaatsen. Dat beschouw ik als een groot goed. Bovendien is deze functie niet nieuw voor mij. Ik ben ruim drie jaar voorzitter geweest van de MBO Raad, de werkgeversorganisatie van het middelbaar beroepsonderwijs.’ 

Kan ik u feliciteren met de nieuwe cao’s? 
‘Het is vooral een compliment aan alle 170.000 werkenden in de gemeentelijke sector, en organisaties die vallen onder Werkgeversvereniging Samenwerkende Gemeentelijke Organisaties zoals de omgevingsdiensten. Ik vind het een helder verhaal van de bonden en de werkgevers, dat waardering en erkenning uitspreekt voor de medewerkers die in de moeilijke coronaperiode hun best doen. Veel werknemers staan in de frontlinie van de maatschappij. Dat zijn niet alleen de handhavers, maar ook de mensen bij de sociale zekerheid, de zorg en de openbare ruimte. Ik ben ingenomen met deze cao, die ook een aanzet is om verder aan de slag te kunnen. Het laatste woord is natuurlijk aan de leden.’

Veel werknemers staan in de frontlinie van de maatschappij

Wat valt op in de nieuwe cao?
‘We hebben enkele langdurige discussies rondom verlof en vitaliteit kunnen oplossen. Afspraken hierover staan nadrukkelijk in deze cao. Jonge werkenden bij de gemeente hebben vanaf 2023 niet alleen bij ouderschapsverlof een goed vooruitzicht, maar ook als het gaat om vitaliteit in verschillende levensfasen. Daarnaast is het verlof geharmoniseerd en krijgen alle medewerkers, dus ook jongeren, er per 2023 naast twintig wettelijke dagen zes extra vakantiedagen bij. Verder hebben we afspraken over het verlofsparen gemaakt. Wij wilden dat die regeling in het kader van vitaliteit zou komen te staan, en niet per definitie voor het sparen aan het eind van de loopbaan. De dagen zijn losgekoppeld van leeftijd, gelden voor iedereen en zijn te gebruiken in iedere levensfase. En we hebben een minimumloon van 14 euro per uur afgesproken. Dat is een duidelijk signaal. Wij vinden het fatsoenlijk dat de mensen die voor ons werken een goed uurloon krijgen. De vakbonden hebben dit geagendeerd en wij zijn daarin meegegaan. We willen alle gemeentelijke medewerkers de waardering geven die ze verdienen.’ 

Is het CvA uiteindelijk ‘meebewogen’ in de lang durende onderhandelingen om de gemeente te positioneren als interessante werkgever op een aantrekkende arbeidsmarkt? 
‘Gemeenten zijn al een interessante werkgever, maar dat argument speelt wel mee in het bestuur, de achterban en onderhandelingsdelegatie. De onderhandelingen startten een jaar geleden moeizaam. Het was allemaal online. Dat is niet altijd bevorderlijk voor het intermenselijk contact. Maar de coronacrisis vormde niet de oorzaak voor de lange duur. Een jaar geleden zaten gemeenten nog in een situatie met grote tekorten. Die hebben ze nog steeds, maar intussen staan enkele cruciale dossiers als jeugdzorg tijdelijk in een gunstiger daglicht door de financieringsafspraken. Het bood een zekere rust toen het rijk inzag dat de situatie onhoudbaar werd en dat de gemeentefinanciën verstevigd moeten worden. Daardoor hebben de gemeenten iets meer lef gekregen. ’

Gemeenten hebben iets meer lef gekregen

Wat bedoelt u met ‘een zekere rust’?
‘We zijn er nog lang niet. Er valt nog het nodige te doen over jeugdzorg, de abonnementstarieven in de Wmo en de herijking van het gemeentefonds. Ook moet er een paar honderd miljoen euro bij voor de cao Aan de Slag, voor mensen met een arbeidsbeperking. Ik sta dan ook geheel achter het motto van VNG-voorzitter Jan van Zanen: geen knaken, geen taken. Omdat het rijk ons wat financiële ruimte gaf, konden we gaandeweg het jaar iets doen. Wij wilden vorig jaar een cao met een korte klap voor de kerst afronden met daarin een coronaerkenning. De bonden wilden dat niet en gingen het actietraject in. Ondertussen bonden de gemeenten de kat de bel aan en is er een onafhankelijke uitspraak gekomen over de jeugdzorgtekorten. Er komt 1,6 miljard euro bij. We kregen ook extra middelen voor verzwaarde handhavingsinzet. De financiële problemen tussen rijk en gemeenten zijn hiermee allerminst opgelost. Wij gaan ervan uit dat het nieuwe kabinet afspraken maakt over een duurzame relatie tussen de overheden, zowel financieel als interbestuurlijk.’

Hoe lossen gemeenten intussen hun dringende personeelstekort op? 
‘Deze cao biedt naast die erkenning en waardering ook duidelijkheid. Wie bij de gemeente komt werken, ervaart een aantal pluspunten. Dat lost niet alles op rond de tekorten op de arbeidsmarkt, gemeenten zijn één van de vele vissers in dezelfde vijver. Voor het arbeidsmarktbeleid hebben we daarover met A&O fonds Gemeenten een werkboek uitgebracht over hoe gemeenten succesvol de arbeidsmarkt op kunnen gaan. Ook zullen we samen onderzoeken hoe het werken bij gemeenten aantrekkelijk kan blijven. Misschien door hernieuwd na te denken over medewerkers die voor meerdere gemeenten gaan werken in bijvoorbeeld een soort shared service center. Dit is geen oproep voor nieuwe gemeenschappelijke regelingen, maar gemeenten kunnen misschien samen op zoek naar mensen in bepaalde vakgebieden. De vraagstukken die op ons afkomen zijn te groot. We kunnen niet overal dezelfde mensen blijven zoeken. Daar zullen we creatiever in moeten worden.’ 

Wat doet corona met de gemeentelijke organisatie in de toekomst?
‘Heel veel. Het is onvoorstelbaar wat de gemeentelijke medewerkers in de afgelopen periode hebben gepresteerd. Die hebben tot in de haarvaten van de gemeente in de frontlinie gestaan om inwoners en ondernemers te ondersteunen. Ik heb daar een enorme waardering voor. We gaan binnenkort alweer het derde coronajaar in. Ik hoop dat daar blijvend iets goed uitkomt als het gaat om flexibel werken. Gemeenten hebben al bewezen dat te kunnen. Met het hybride werken houd je medewerkers vast die anders misschien zouden vertrekken. Een deel van de medewerkers kan gemakkelijk hybride werken of thuis, een groot deel kan dat niet omdat die in de frontlinie staat. Daar moet nog wel een weg in gevonden worden. In de cao is een vergoeding afgesproken vanaf 2022 van 2 euro per dag voor thuiswerken. Gemeenten moeten daar lokaal maatwerk voor zien te vinden.’  

Straks vindt de grote pensioenuitstroom plaats. Hoe haal je jonge mensen binnen en hoe houd je die vast? 
‘In de nieuwe cao zit voor jonge ambtenaren een additioneel verlof van zes dagen. Daarnaast biedt levensfasebewust personeelsbeleid en het hybride werken een mooi samenspel in combinatie met een goed salaris. Daarmee laat de gemeentelijke werkgever zien zich aan te passen aan individuele behoeften van medewerkers. Er zijn veel functies waarbij dat kan. Verder ben ik ervan overtuigd dat traineeships meer mogelijkheden bieden, de combinatie van werken en leren. Ik ben ook voor het meer intersectoraal werken binnen de één-overheidsgedachte. Flexibiliteit tussen de verschillende overheden biedt de kans om in elkaars keuken te kijken en ervaring op te doen. Dan is het ook niet erg dat iemand die een tijd bij jou werkt, vervolgens ergens anders ervaring opdoet.’