Tijdens de opeenvolgende lockdowns en afstandsmaatregelen sinds het uitbreken van de coronapandemie, misten veel inwoners van Nederland hun zangkoor, hun muziekles en hun vrijwilligerswerk in het lokale museum. Slam poetry nights en jeugdtheatervoorstellingen gingen niet door. Bibliotheken en expositieruimtes waren dicht. De fanfare kon niet oefenen, het bloemencorso en het lokale festival werden afgelast. 

Cultuur is een van de essentiële componenten van het samenleven

Door het wegvallen van hun vrijetijdsbesteding en expressiemogelijkheden raakten veel mensen geïsoleerd, eenzaam en verdeeld. Het wegvallen van het culturele leven en de gaten die dat geslagen heeft, brachten een diepgevoeld menselijk verlangen naar dat ‘samen’ in ons aan de oppervlakte. 
Meedoen aan cultuur, als liefhebber of als maker, is natuurlijk ook buiten coronatijd een manier om aan dat verlangen tegemoet te komen. Dat is goed voor ons welbevinden en het draagt bij aan gemeenschapszin. Daarmee is cultuur een van de essentiële componenten van het samenleven. Dat begint allemaal in de gemeente, waar mensen gemakkelijk de stap naar meedoen en genieten van cultuur kunnen zetten. De samenleving heeft nu misschien wel meer dan ooit behoefte aan gemeenschappelijke grond.

Dicht bij huis
Meedoen aan cultuur, ervan opkikkeren en ervan genieten, je bewust worden van wat er speelt in de wereld: het begint allemaal in de eigen leefomgeving, dicht bij huis. Niet voor niets neemt het kabinet zich voor om samen met lokale overheden de samenwerking tussen retail, horeca en cultuur te stimuleren. Ook provincies en gemeenten weten het. Zij investeren samen jaarlijks 2,3 miljard euro in cultuur, erfgoed en media. Het rijk gaf tot nu toe, afgezien van incidentele noodsteun, circa 1 miljard euro per jaar uit aan cultuur, iets meer dan 0,3 procent van het totale budget. Het nieuwe kabinet heeft zich voorgenomen om dat structureel met 170 miljoen te verhogen. Dat is op zichzelf goed nieuws voor een sector die met 25,5 miljard euro tot wel 3,7 procent bijdraagt aan het bruto nationaal product van Nederland. 

Basisvoorziening
Toch zien we dat de budgetten voor cultuur in steeds meer gemeenten en provincies noodgedwongen onder druk zijn komen te staan. Er zijn de afgelopen jaren veel nieuwe taken bij gemeenten en provincies terechtgekomen, maar niet altijd met voldoende budget. Hierdoor is er een groot aantal kleinere gemeenten waar nagenoeg geen culturele of mediavoorzieningen meer zijn. Op veel plekken is een basisvoorziening als de bibliotheek dan ook niet meer onder handbereik. 

Wat eens is wegbezuinigd, komt niet zomaar weer van de grond

In een aantal andere gemeenten, vooral de wat grotere steden, zijn de basisvoorzieningen gelukkig nog wel op orde. Maar we zien ook dat er andere hiaten ontstaan. Dan is er wel een bieb, maar geen oefenruimte voor de muziekvereniging, of er is onvoldoende geld beschikbaar voor lokale media, of de amateurkunstvereniging heeft de deuren moeten sluiten. Uit ervaring weten we: wat eens is wegbezuinigd, komt niet zomaar weer van de grond.

Willen gemeenten hun inwoners de komende periode mentaal gezond, actief, geïnformeerd en mondig houden, dan is versterking van de cultuur en media van het grootste belang. De hartenkreet van de Raad voor Cultuur aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen is dan ook: ‘Breng of houd de culturele basis op orde voor iedereen, in elke gemeente, overal in Nederland’. Hopelijk wordt deze hartenkreet straks gehoord aan de gemeentelijke formatietafels als de verkiezingen achter de rug zijn. Want een nieuwe bezuinigingsronde, het kan funest zijn.