Ruim tien jaar geleden werden de dorpen in Noordoost-Groningen getroffen door de zwaarste aardbeving tot nu toe. Tot op de dag van vandaag kampen de inwoners met de gevolgen. En de versterkingsopgave schiet maar niet op, er heerst een gevoel van oneerlijkheid en het perspectief is soms ver te zoeken. Wethouder Annalies Usmany-Dallinga (Lokaal Belang Eemsdelta) strijdt er al jaren tegen. ‘Wij gaan door tot iedere inwoner weet waar hij aan toe is’, vertelt ze tijdens een ronde langs de getroffen en deels weer opgeknapte wijken en dorpen. Usmany is een van de sprekers op het VNG Jaarcongres in juni, waar ze ingaat op de maatschappelijke opgave die de aardbevingsproblematiek is.

Sloop-nieuwbouw, versterking, inwoners die tijdelijk ergens anders wonen maar ook straten waar de buren wél een opgeknapte of zelfs een nieuwe woning hebben maar jij nog niet. Of je komt niet eens meer aan de beurt. Inwoners hebben het idee dat ze op verschillende manieren behandeld worden, ziet Usmany-Dallinga. ‘En soms weten mensen totaal niet waar ze aan toe zijn. Daar worden ze wanhopig van. Het is allemaal wel te verklaren en overal zijn regels en verschillende faseringen voor, maar het is inmiddels zo ingewikkeld dat ik het bijna niet meer aan de mensen kan uitleggen.’

Druk op de leefbaarheid
’t Zandt is één van die dorpen in Eemsdelta die al jarenlang in de versterkingsopgave zitten. ‘Aan alle woningen hier, particulier en huur, moet wel iets gebeuren’, vertelt Usmany-Dallinga. Op de hoek van de Molenweg en de Tuinbouwstraat wordt druk gewerkt. ‘Veel sloop-nieuwbouw en zware versterkingen waardoor in het hele dorp de openbare ruimte ook moet worden aangepakt’, legt ze uit. ‘Vaak wordt dat gecombineerd met het vervangen van de riolering en de aanleg van nieuwe infrastructuur. Dat is een enorme druk op de leefbaarheid, want mensen zitten hier jarenlang in een bouwput midden in de herrie. Dat vraagt heel veel van ze. Zeker als ze daarvoor ook al jaren in onzekerheid zaten over wat er met hun woning zou gebeuren. Of als de woning van de buren wél is versterkt of vervangen maar die van jou nog niet.’

Wij gaan door tot iedere inwoner weet waar hij aan toe is

Aan de Harkenrothstraat in Opwierde, een oud dorp vastgegroeid aan Appingedam, is te zien hoe het wél kan. Althans, aan de ene kant van de straat. Want de andere kant is voorlopig nog niet aan de beurt. Op de plek waar in april 2021 twee flats zijn gesloopt, staan nu dertig nieuwe, toekomstbestendige huurappartementen van woningcorporatie Groninger Huis. ‘De gemeente Eemsdelta wil het bestaande park verder doortrekken en de parkeerplaatsen vervangen door groen en bomen, zodat bewoners vanaf hun balkon of terras uitkijken op het groene park’, licht Usmany-Dallinga toe. ‘Op die manier komt er eigenlijk iets mooiers voor in de plaats en zo wordt dit deel van Opwierde een heel fijne plek om te wonen en te verblijven.’ Helaas is nog niet iedereen in Opwierde aan de beurt gekomen, zo maakt een spandoek even verderop pijnlijk duidelijk.  

Ereschuld
Het oordeel van de parlementaire enquêtecommissie over de aanpak van de aardbevingsschade is volgens Usmany-Dallinga vernietigend. ‘Door te spreken over een “ereschuld” van Nederland aan Groningen wordt recht gedaan aan alle ellende die de inwoners is aangedaan. Eindelijk erkenning dus. Tegelijkertijd laat de kabinetsreactie zien dat ze het nog steeds niet echt serieus nemen en veel te weinig middelen beschikbaar stellen om op korte termijn écht iets wezenlijks te veranderen. Mooie woorden en goede bedoelingen dus, maar de uitgangspunten die alle ellende nog steeds veroorzaken, lijken niet te worden verlaten.’ Als de overheid écht het verschil wil maken, moet ze de aansprakelijkheid en causaliteit in alle gevallen loslaten en gewoon de schade vergoeden, vindt de wethouder. ‘Zeker in de kern van het aardbevingsgebied.’

Een andere belangrijke gelijkmaker ziet zij in het aardgasloos maken van alle woningen, te beginnen in het aardbevingsgebied. ‘De voorstellen van het kabinet op dit vlak zijn volstrekt onvoldoende en bovendien nog steeds gekoppeld aan zwaar versterken. Waarom mag er niet iets mooiers in de plaats komen en wordt vaak alleen letterlijk vergoed wat kapot is gegaan?’

Het Nationaal Programma Groningen (NPG), in 2020 ingericht als compensatie voor de negatieve gevolgen van de gaswinning, heeft als doel het perspectief van Groningen en zijn inwoners te verbeteren.

Eén van de projecten die mede gefinancierd wordt door het NPG is het nieuwe dorpshuis in Zeerijp. ‘Zo ontzettend belangrijk’, vindt Usmany-Dallinga. ‘Wat ons betreft zouden dit soort projecten integraal onderdeel moeten zijn van de gebiedsgerichte versterkingsaanpak.’ De aardbevingen hebben niet alleen letterlijke scheuren in muren veroorzaakt, maar ook in gemeenschappen. Usmany-Dallinga: ‘Hoe denk je dat het is als jij al jaren wacht op een antwoord, totaal niet weet waar je aan toe bent, geen idee hebt wat er met jouw huis gebeurt en of je überhaupt in aanmerking komt voor compensatie, terwijl jouw buurman wél een nieuw huis krijgt? Dat vreet aan mensen. Het creëert een gevoel van ongelijkheid. Dat werkt ontwrichtend en het kan uiteindelijk zelfs hele gemeenschappen uit elkaar scheuren.’ 

Noaberschap
Aandacht voor de sociale kant van het verhaal is dus van groot belang, weet Usmany-Dallinga. En dat betekent investeren in sociale cohesie, samenlevingskracht en noaberschap. Allemaal zaken die door de versterkingsoperatie ontzettend onder druk staan.

Het dorpshuis is dé plek waar mensen van oudsher bij elkaar komen en praten over wat hen bezighoudt. Zeker in zware tijden. Maar ook die plekken zijn getroffen. Vlak achter het oude dorpshuis van Zeerijp, dat inderdaad behoorlijk beschadigd is, staat het nieuwe dorpshuis al in de steigers. ‘De kerk aan de overkant kan nu gebruikt worden voor bijeenkomsten’, vertelt Usmany-Dallinga. ‘Fijn dat die mogelijkheid er is, maar uiteindelijk wil je natuurlijk een echt dorpshuis. En gelukkig worden die in verschillende dorpen nu hersteld.’

Afstand verkleinen
Kortom, het begin is gemaakt, maar er moet nog veel meer gebeuren. Vanuit die gedachte blijft Usmany-Dallinga doorstrijden. In Garrelsweer bijvoorbeeld, waar nog zo’n kleine tweehonderd woningen versterkt moeten worden. ‘Garrelsweer ligt in de kern van het aardbevingsgebied en is één van de vier dorpen in de dorpenaanpak’, vertelt ze.
‘Vorig jaar ontwikkelden Eemsdelta en de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) samen een dorpsgerichte versterkingsaanpak met als doel het verkleinen van de afstand tussen beleid en bewoner. Want die vertrouwensband heeft natuurlijk een behoorlijke deuk gehad. Ondanks dat ik me soms een dirigent met de handen op de rug voel, blijven we ons vanuit de gemeente onvermoeibaar inzetten om de versterkingsopgave zo goed als mogelijk te begeleiden voor onze inwoners. We gaan pas weg als we klaar zijn.'