Nee, zegt wethouder Mirjam Wijnja (GroenLinks) van Groningen, het is niet zo dat toezichthouders in Groningen nu van deur tot deur gaan om bij inwoners in de tuin te controleren of er wel voldoende groen is. ‘Dat gaat gewoon niet gebeuren.’
Toch biedt de nieuwe hemelwaterverordening de mogelijkheid om eigenaren van percelen groter dan 250 vierkante meter, te verplichten groene maatregelen te nemen. Een unicum: veel gemeenten moedigen het vergroenen of onttegelen van tuinen aan, maar verplichten doen er niet zoveel.

Wolkbreuk
In mei vorig jaar zette een wolkbreuk grote delen van het dorp Haren, sinds 2019 onderdeel van de gemeente Groningen, onder water. Het riool kon de zware regenval niet aan, waardoor straten en tunneltjes blank kwamen te staan. Ook verzakte het perron op het station. Door klimaatverandering ontstaan er steeds meer van dit soort piekbuien. Kritiek punt daarbij is de capaciteit van het riool: kan dat in korte tijd grote hoeveelheden water afvoeren? Wijnja: ‘We moeten dan al dat regenwater verwerken. Maar ons riool is niet gemaakt voor momenten waarop er op een klein oppervlakte in korte tijd veel water valt, zoals in Haren gebeurde. Dat kost veel capaciteit en dus geld. Bovendien verplaats je daarmee vaak het probleem alleen maar. Water langer vasthouden is de sleutel.’
Groningen keek voor de nieuwe verordening daarom ook nadrukkelijk naar maatregelen die ervoor moeten zorgen dat regenwater niet meer rechtstreeks het riool in stroomt, maar lokaal wordt opgevangen. De gemeente neemt daarvoor al maatregelen bij het herinrichten van de openbare ruimte, bijvoorbeeld door wadi’s in te plannen.
‘Maar er zitten grenzen aan wat we in de openbare ruimte kunnen verwerken’, zegt Wijnja. ‘Daarom moeten we de stap naar privé­tuinen en bedrijventerreinen zetten. Als iedereen een aantal maatregelen neemt, kunnen we die waterpieken met elkaar opvangen.’
De nieuwe hemelwaterverordening biedt daarom de mogelijkheid om in te grijpen in grote tuinen van particulieren, van minimaal 250 vierkante meter. Nieuwbouwhuizen krijgen de verplichting een deel van het regenwater tijdelijk op te vangen, bij voorkeur door het perceel groen in te richten. Dat moet zorgen voor voldoende afwatering. Een rekentool op de site van de gemeente kan gebruikt worden om te bepalen hoeveel meters groen er minimaal moeten zijn. Daarnaast biedt de verordening de mogelijkheid om in de bestaande bouw gebieden aan te wijzen met een vergelijkbare vergroeningsplicht. Dat kan bijvoorbeeld wanneer de riolering wordt vervangen.

Groene maatregelen
‘We geven de voorkeur aan groene maatregelen’, zegt Wijnja. Naast een vergroende tuin kan het ook gaan om een groen dak, of een halfverharde parkeerplaats. De verplichting bij bestaande bouw is een laatste stap die de gemeente neemt, stelt de wethouder. ‘We stimuleren dat mensen kiezen voor groene maatregelen. Maar als we in een bestaande wijk aan de slag gaan om bijvoorbeeld het riool te vervangen, dan koppelen we dat gelijk af van het hemelwater.’ 

Er zijn grenzen aan wat we in de openbare ruimte kunnen verwerken

De gemeente kijkt in dat geval hoeveel regenwater er moet worden opgevangen, en wat de aard van de bebouwing is. Zijn het woningen met tuinen, of is het een industriegebied? Hoeveel openbare ruimte is er, en hoe groot is het particuliere eigendom? Wijnja: ‘Dat kan betekenen dat we een verplichting opleggen aan mensen die daar wonen. Uiteindelijk zou dat op individueel niveau kunnen gebeuren.’
De verwachting is nu dat dit niet gaat gebeuren, zegt de wethouder. In een aantal wijken, en op een bedrijventerrein, heeft de gemeente al ervaring opgedaan met het afkoppelen van het riool. In de gesprekken met inwoners en ondernemers over de vraag hoe de regen dan wel opgevangen kan worden, kwam de gemeente er tot nog toe steeds zonder verplichting uit.

Regenton
‘Mensen kunnen met allerlei maatregelen helpen’, zegt Wijnja. ‘In kleinere tuinen kan een regenton al uitkomst bieden. Voor inwoners met een kleine portemonnee heeft de gemeente ook subsidie beschikbaar. Zo ben je met een hele straat gelijk al een stuk verder.’
Ze verwacht ook niet dat een eventuele vergroeningsplicht inwoners op kosten jaagt. ‘Het enige wat je hoeft te doen is een paar tegels eruit halen. Zoveel kost dat toch ook niet.’
Als de wethouder verwacht er met de buurt samen wel uit te komen, waarom dan een verplichting in de APV opgenomen? Wijnja: ‘Als je in gesprek gaat met een gebied, en je hebt een stok achter de deur, dan heb je als gemeente wel een andere uitgangspositie. Het is een collectief probleem, en we weten dat we iedereen nodig hebben om dit op te lossen. We kunnen dit als overheid niet alleen. Dan moet je sturen op een collectieve oplossing. En als er een wettelijk kader is, loopt het gesprek net iets strakker.’